ხათუნა გოგორიშვილი, დეპუტატი. დაიბადა 1964 წლის 9 მარტს. დაამთავრა თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი. ამავე უნივერსიტეტში დაეუფლა სამართალმცოდნეობისა და ხელოვნებათცოდნეობის პროფესიებს. საპარლამენტო უმცირესობის წევრი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობიდან“. სხვადასხვა დროს მუშაობდა სკოლაში, ბიოლოგიის პედაგოგად, იყო რუსთაველის საზოგადოების ეკოლოგიური ასოციაციის წევრი, შემდეგ პარტია „საქართველოს მწვანეების“ საორგანიზაციო მდივანი. დღემდე კითხულობს ლექციებს სამართალმცდონეობაში კავკასიის უნივერსიტეტში.
ჰბფ: თქვენ ერთ-ერთი ყველაზე სტაჟიანი პოლიტიკოსი ქალი ხართ საქართველოში - პოლიტიკურ პროცესებში ჯერ კიდევ ეროვნული მოძრაობის დროს ჩაებით და ამ სფეროში დღემდე რჩებით. როგორია თქვენი პასუხი ამ ორი ათეული წლის შემდეგ - საქართველოში პოლიტიკაში მოსასვლელად და დასამკვიდრებლად ქალს მეტი ძალისხმევა სჭირდება ვიდრე კაცს?
- ჩემთვის არ არსებობს ქალი პოლიტიკოსი და კაცი პოლიტიკოსი. მე ასე არ ვყოფ. ჩემთვის არის კარგი, საშუალო და ცუდი პოლიტიკოსი და მათი მოღვაწეობის ხარისხი, პირადად ჩემთვის, სქესის ნიშნით არ იზომება. მე საკმაოდ ახალგაზრდა, 31 წლის ვიყავი, როდესაც მაღალი თანამდებობა მეკავა, პარლამენტის აპარატს და იქ მომუშავე 1023 ადამიანს ვხელმძღვანელობდი.
ჰბფ: ანუ თქვენ ამბობთ, რომ ქალები ჩვენს ქვეყანაში პოლიტიკაში მოსვლისას ბარიერებს არ აწყდებიან? თქვენი გამოცდილებაც საინტერესოა, გიგრძვნიათ რაიმე დისკომფორტი, რომ ქალი იყავით, თანაც ახალგაზრდა და ასეთი მაღალი თანამდებობა გეკავათ?
- არ მიგრძვნია. არასოდეს. მე ზოგადად ძალიან ცუდი ხასიათი მაქვს, რაღაცას რომ ვიტყვი, იმას ვერავინ გადამათქმევინებს. როცა მე ვამბობდი, რომ ეს არის გასაკეთებელი, ის საქმე უნდა გაკეთებულიყო. ამ საქმის შეუსრულებლობის ერთადერთი გზა ჩემი სამსახურიდან გათავისუფლება იქნებოდა. ყოფილა შემთხვევა, როცა ერთ ოთახში 50 გაცხარებულ მამაკაცთან სერიოზული, ხმაურიანი დებატები მქონია, მაგრამ მაშინაც ვერაფერი დამათმობინეს. თუმცა ზუსტად ვიცი, რომ ჩემ ადგილას მაშინ მამაკაცი რომ ყოფილიყო, მას გაცილებით უფრო გაუჭირდებოდა, იმიტომ, რომ ქალთან მიმართებით, მინდოდა ეს თუ არა, დამოკიდებულება მაინც სხვა იყო. და ისიც უნდა ვთქვა, რაც მე ყველაზე მეტად მაღიზიანებს: როცა მეუბნებიან (თან როგორც კომპლიმენტს), კაცივით აზროვნებო.
ჰბფ: რადგან ეს თქვენი პირადი გამოცდილებაა, საინტერესოა, ობიექტური ბარიერებიც არ შეგინიშნავთ? სხვა ქალების მაგალითებს ვგულისხმობ.
- არასოდეს. მე არ ვიცი როგორი გამოცდილება ჰქონიათ სხვა პოლიტიკოს ქალებს, მაგრამ მე ასეთი რამ, მხოლოდ იმის გამო, რომ ქალი ვიყავი, არ მიგრძვნია. ისევე როგორც არ მიგრძვნია ეს ფაქტორი, როდესაც ჩემმა თანაგუნდელმა და მეგობარმა, ზურაბ ჟვანიამ (მწვანეთა მოძრაობის ლიდერი, საქართველოს პარლამენტის ყოფილი თავმჯდომარე), პარლამენტის აპარატის უფროსად დამნიშნა. მე მჯერა და ამ წლების განმავლობაში არასოდეს სხვა აზრიც კი არ გამივლია თავში, რომ ეს იყო ჩემი განათლებიდან, ჩემი უნარიდან გამომდინარე მიღებული გადაწყვეტილება. მერეც, როდესაც პარლამენტის საპროცედურო საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარე გავხდი: მაშინ მხოლოდ მე ვიყავი ერთადერთი ქალი კომიტეტის თავმჯდომარის პოსტზე. ვფიქრობ, სწორედ იმიტომ მეჭირა ეს თანამდებობა, რომ ეს საქმე ვიცოდი. სხვებმა კი ის იცოდნენ, რომ ამ საქმეს თავს კარგად გავართმევდი. არ ვიცი, შესაძლოა, მე გამიმართლა ცხოვრებაში, რომ ბარიერები არ შემხვედრია, რადგან როცა სხვები ლაპარაკობენ ამ დაბრკოლებებზე, მე სულ მიკვირს ხოლმე.
ჰბფ: არც ისეთი მომენტი დამდგარა, როცა სირთულეების გამო პოლიტიკიდან წასვლაზე დაფიქრებულხართ?
- არა. გულწრფელად რომ ვთქვა, ამაზე არ მიფიქრია. პოლიტიკის გარდა, რომელსაც ჩემი ცხოვრების უმეტესი დრო ვემსახურე, პარალელურად თავი არ დამინებებია პედაგოგიური საქმიანობისათვის. სწავლება - ეს ჩემი პირადი სიამოვნებაა. ამჟამადაც ლექციებს ვკითხულობ, თუმცა 2005 წლამდე მე სკოლის მასწავლებელიც ვიყავი. დილით გაკვეთილს ვატარებდი, მერე პარლამენტში მივდიოდი, საღამოს ლექციები მქონდა. სკოლიდან წამოვედი, მაგრამ ლექციებს სამართალში დღემდე ვკითხულობ: ვერავინ ახერხებს ისე დამმუხტოს, როგორც ეს ახალგაზრდებს შეუძლიათ. ერთად კი ეს ორი საქმე - პოლიტიკა და პედაგოგობა - ერთმანეთს ავსებს.
ჰბფ: ქალთა საკითხებით ადრე თუ იყავით დაინტერესებული? ან რა დამოკიდებულება გქონდათ?
- როცა ამ თემაზე სულ თავიდან ღიად ლაპარაკი დაიწყო, ჩემთვის ძალიან უცხო თემა იყო. ჩემი გამოცდილების მქონე ადამიანისთვის რთული დასაჯერებელი იყო, რომ ქალები, თურმე, იჩაგრებიან. არა მხოლოდ ჩემი, ჩემი მეგობრების და ახლობლების, ჩემი გარემოცვის გამოცდილებაც ასეთი იყო: ჩვენ არ ვფიქრობდით, რომ ვინმე იჩაგრებოდა, რადგან ამას ვერსად ვხედავდით. ოჯახში ძალადობის საკითხმა როდესაც წამოიწია, ესეც მიკვირდა. მაშინ დარწმუნებულიც კი ვიყავი, რომ ეს მასობრივ ხასიათს არ ატარებდა.
განსაკუთრებით მიკვირდა და ვგიჟდებოდი, როდესაც მეუბნებოდნენ, რომ სამსახურში არ მიღებენ, იმიტომ, რომ ქალი ვარო. მახსოვს, 1997 წელი იყო, ფრანგ და შოტლანდიელ ექსპერტებთან ერთად ვმუშაობდით, პარლამენტის აპარატის ინსტიტუციონალური განვითარების სამწლიანი გეგმა უნდა გაგვეკეთებინა. გვითხრეს, რომ ეს საკითხი გენდერულ ჭრილში უნდა განგვეხილა. რეკომენდაციაც მოგვცეს, რომ პარლამენტის აპარატში ერთი მესამედი მაინც ქალი უნდა ყოფილიყო. მანამდე ჩემი კადრების სამსახურისთვის ასეთი სტატისტიკა არასოდეს მომითხოვია და როდესაც დავთვალეთ, აღმოჩნდა, რომ აპარატის თანამშრომლების ორი მესამედი იყვნენ ქალები, ხოლო ერთი მესამედი - მამაკაცები. მე მახსოვს, უცხოელი ექსპერტები ერთმანეთს ეთათბირებოდნენ, ასეთ შემთხვევაში როგორი უნდა ყოფილიყო მათი შემდგომი რეკომენდაცია და ბოლოს დაწერეს, რომ გენდერული ბალანსი მაინც დარღვეული იყო. მაშინ ყველას ეგონა, რომ რადგან მე ქალი ვიყავი, დანარჩენი ქალებიც სწორედ ამ მიზეზით, მე დავასაქმე. სიმართლე კი ის იყო, რომ ყველა ის ადამიანი სამსახურში კონკუსით იყო მიღებული, ხოლო კონკურსში უკეთეს შედეგებს ქალები აღწევდნენ. სწორედ ეს იყო მარტივი დემონსტრირება იმისა, რომ თუ ქალები იქნებიან კონკურენტუნარიანები, აჯობებებენ კიდეც კაცებს. ჩემთვის ეს არის ფაქტი და დარწმუნებული ვარ, რომ დღესაც რომ ჩატარდეს ობიექტური კონკურსი, სადაც არ იქნება ჩართული ნათესაობა, მეგობრობა, არ იქნება ჩაწყობა, ნეპოტიზმი, არ იქნება იმის შიში, რომ ქალები პერიოდულად დეკრეტულ შვებულებაში უნდა გავიდნენ და ამაში მათ დამსაქმებლებმა ფული უნდა გადაუხადონ, დარწმუნებული ვარ, ასეთ შემთხვევაში, ქალები აჯობებენ კაცებს. ეს არის რეალობა განათლებასთან მიმართებით.
თუმცა, ჩვენ გვაქვს მეორე რეალობაც, რაც დღეს ძალიან მაწუხებს - მე გამოვითხოვე სტატისტიკა, თუ ვინ დაანება უმაღლესში სწავლას თავი. აღმოჩნდა, რომ მათ შორის, ვისაც სტუდენტის სტატუსი აქვს შეჩერებული, უმრავლესობა გოგონები არიან. და თუ ამ გოგონებს ჰკითხავ, რატომ დაანებეს სწავლას თავი, უფრო მცირეა ის კონტინგენტი, რომელიც ამბობს, რომ ფინანსური პრობლემის გამო შეწყვიტა სწავლა, ვიდრე ის, ვინც ამბობს, რომ გათხოვდა, ბავშვი გააჩინა და ა.შ.
ამიტომ, მე სულ ვამბობ, რომ არ შეიძლება ხისტად მხოლოდ კვოტებზე დავიწყოთ ლაპარაკი. ამას კომპლექსურად უნდა მივუდგეთ. ჩემთვის ამოსავალი წერტილი არის განათლება - მე ასე მჯერა, ყველაფრის საშველი არის განათლებაში. ყველაფერს, ყველა დარგს და მთელ ქვეყანას გადაარჩენს მხოლოდ და მხოლოდ განათლება.
ჰბფ: ანუ, კვოტების წინააღმდეგი ხართ?
- ვფიქრობ, რომ კვოტა ვერ მოაგვარებს პრობლემას. ანუ რა გვინდა, რომ ყოველ ათიდან ხუთი ქალი იყოს? თუ გვინდა, რომ ყოველ ათიდან ხუთი კარგი ქალი იყოს? ამაშია განსხვავება. კვოტა - ხელოვნური ზომაა, ეს დროებითი ფორმაა. მე არა ვარ კვოტის წინააღმდეგი. მე ვარ მუდმივი კვოტის წინააღმდეგი. მე ვარ წინააღმდეგი იმისა, რომ ადამიანი შეაგუო - ასე იქნება ყოველთვის. ჩვენ ისეთი რაღაცები უნდა გავაკეთოთ, რომ ასე იყოს ბუნებრივად. იძულების გარეშე, კანონის ძალდატანების გარეშე. როცა პარტიას ეუბნები, რომ რეგისტრაციაში არ გაგატარებ, თუ სიაში ნახევარი ქალი არ გეყოლება, ეს იძულებაა. მე მგონია, რომ მარტო კვოტა ქვეყანაში პრობლემას ვერ მოაგვარებს. პარალელურად, უნდა ამოქმედდეს სხვა პროგრამებიც. მაგალითად, უნდა გაკეთდეს ასეთი რამე - ყველა სასწავლო დაწესებულება უნდა დაავალდებულო, რომ ჰქონდეს საკუთარი საბავშვო ბაღი საკუთარი სტუდენტებისათვის იმ რეჟიმით, რა რეჟიმითაც მათ ლექციები აქვთ. მე, მაგალითად, კავკასიის უნივერსიტეტში ვასწავლი, სადაც 11 და 12 საათზე მთავრდება ლექციები. განსაკუთრებით თუ მაგისტრატურას ეხება საქმე. ჩვეულებრივი საბავშვო ბაღი კი მუშაობას ასრულებს საღამოს ექვს საათზე. თუ ვალდებულებებზეა საუბარი, დავავალდებულოთ უმაღლესი სასწავლებლები. ერთი პილოტი პროგრამა მაინც გავაკეთოთ სახელმწიფო უნივერსიტეტში. მხოლოდ კვოტების მიღებით ქალების პრობლემა საქართველოში არ მოგვარდება. არც ოჯახში ძალადობა გაქრება.
ჰბფ: ოჯახში ძალადობის საკითხით პირველად როდის დაინტერესდით? ამბობთ, რომ რადგან თქვენს გარშემო ამ პრობლემას ვერ ხედავდით.
- კი, ასე იყო. ერთ დღეს წინა მოწვევის პარლამენტის წევრმა, რუსუდან კერვალიშვილმა მითხრა, რომ ძალადობის მსხვერპლი ათეულობით ქალი აფარებდა თავს თავშესაფარს. მაშინ მე მას გავყევი და იქ ვნახე და მოვუსმინე ყველა ქალს. იმ დღიდან გადატრიალდა ჩემს ცნობიერებაში ყველაფერი, ჩემი დამოკიდებულებაც შეიცვალა, რადგან ისინი ყვებოდნენ ამბებს, ფაქტებს, რომლებიც ხდებოდა არა ერთ რომელიმე კომპაქტურ დასახლებაში, არამედ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში. ყველგან! მაშინ მივხვდი, რომ ეს იყო დიდი პრობლემა. საინტერესო ისიც, რომ ჩემს შეკითხვაზე, რატომ უძლებდნენ და ითმენდნენ ამას 17 წელი, 9 წელი თუ თუნდაც 2 თვე, პასუხი იყო ერთნაირი: ქალი რომ გათხოვდება, უნდა მას ეს თუ არა, მოვალეა აიტანოს ბოლომდე ყველაფერიო. მეუბნებოდნენ: აბა, ჩემ მშობლებთან ხომ არ დავბრუნდები, ბავშვები ცოდვა არიან დედის და მამის გარეშეო. როცა ვეკითხებოდი, რად უნდოდათ ასეთ მოძალადე მამასთან გაზრდილი ბავშვი, რად უნდოდათ ასეთი მამა, ამაზეც პასუხიც იყო ერთნაირი: „მერე, ფული საიდან? კი მცემდა, მაგრამ ფული მოჰქონდა“. და იქ მივხდი, რომ საქართველოში ეს პრობლემა იყო ძალიან სერიოზული, რეალური პრობლემა. სწორედ ამ ამბის შემდეგ ჩავერთე უფრო აქტიურად ამ სფეროში. ვცდილობდი, ამ ქალებისათვის სამსახური მეშოვნა, თუმცა მალევე მივხვდი იმასაც, რომ ამ პრობლემას სხვანაირად მოვლა სჭირდებოდა.
ჰბფ: დღეს თუ გიწევთ ასეთ საკითხებზე მუშაობა?
- კი, მიწევს, რადგან ჩემი პარტია მთელი საქართველოს მასშტაბით აფუძნებს ქალთა ორგანიზაციებს, სადაც ქალებს შეუძლიათ მიიღონ მათთვის საჭირო ყველა ინფორმაცია, იურიდიული კონსულტაცია და ა.შ. სხვათა შორის, მე ჩვენი თანამოაზრე ქალების ქმრებსაც ვხვდები ხოლმე, რომ მეტად დავარწმუნო, რატომ არის საჭირო მათი ცოლების აქტიურობა. ერთ-ერთ რაიონში, ქალებთან შეხვედრისას მივხვდით, რომ ისინი რაღაცას ბოლომდე არ ამბობდნენ. როცა მიზეზი ვიკითხეთ, გვიპასუხეს, რომ ჯერ ქმრებთან ამ საკითხზე შეთანხმებულები არ იყვნენ. მეორე დღეს მათ ქმრებს შევხვდი. ორი ქალის ქმრის გარდა ყველა მოვიდა. რამდენიმე საათი ველაპარაკე. ზოგმა თქვა რომ არა, ცოლს სამუშაოდ არ გაუშვებდა. ერთ-ერთის სიტყვები მახსოვს საკუთარ ცოლზე - მაგას ოთხი შვილი ყავს და შვილებს უნდა მოუაროსო. დანარჩენები დავითანხმეთ, რომ ცოლებს ამ ორგანიზაციაში სამუშაოდ გამოუშვებდნენ.
ჰბფ: თქვენ თუ გაკლიათ ქალები დღეს საქართველოს პარლამენტში?
- მე ისევ რაოდენობის და ხარისხის შეპირისპირების თეორიას გავაგრძელებდი. დღეს პარლამენტის წევრი ქალებიდან აქტიური არის დაახლეობით 9 ქალი. ისინი ყველა სხდომაზე გამოდიან, პოზიციას აფიქსირებენ. დარჩენილი კაცი დეპუტატების უმრავლესობის არათუ ხმა არ გაგვიგია ტრიბუნიდან, არამედ სახელი და გვარიც კი არ ვიცით. ამ ჭრილში თუ შევხედავთ, პარლამენტში დღეს უფრო მეტი აქტიური ქალია ვიდრე კაცი. რომ წარმოვიდგინოთ, რომ 150 დეპუტატიდან 75 ქალია, ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ მათგან 60 ისევ აქტიური იქნება? ამაზე მე ჯერ პასუხი არა მაქვს.
ჰბფ: და ის, რომ მეტი ქალი არ არის პოლიტიკაში, რისი ბრალი გგონიათ?
- პოლიტიკაში მოსვლის სურვილი, ვფიქრობ, დღეს უფრო მეტს ქალს აქვს, მაგრამ არსებობს ქართული სტერეოტიპი - ვინ უნდა გყავდეს პარტიაში, ქალი თუ კაცი? პირველი პასუხია - კაცი. ვთქვათ, პარტიულ სიაში ვწერთ ვიღაც ახალ ადამიანს. თუ ეს ახალი ადამიანი არის კაცი, გადაწყვეტილებას ვიღებთ გაცილებით ადვილად. თუ ეს არის ქალი, წვრილად ვსწავლობთ, რა განათლება აქვს მას, სად უმუშავია, როდის როგორ მოქცეულა, რა აზრი გამოუთქვამს და ასე დაუსრულებლად. ქალების მიმართ ყოველთვის უფრო კრიტიკულები ვართ და მათ ასარჩევად უფრო მეტი კრიტერიუმის დაკმაყოფილებაა საჭირო, ვიდრე კაცის შემთხვევაში.
