“არ მომწონს, როცა პარტიები ყოფენ თემებს იმის მიხედვით, რაზე შეიძლება ილაპარაკოს ქალმა და რაზე კაცმა," - მანანა ნაჭყებია
იკითხე პოლიტიკა: -ზოგადად, როგორ გესმით ფემინიზმი და როგორ ფიქრობთ, თქვენ ფემინისტი ხართ?
მანანა ნაჭყებია: - მე ფემინისტი არ ვარ, მხოლოდ გენდერული თანასწორობის მომხრე ვარ. ფემინიზმი გენდერული თანასწორობისგან უფრო შორს მიდის და ვფიქრობ, რომ მთლიანობაში გულისხმობს ქალებს და კაცებს შორის განსხვავებების აღმოფხვრას, რაც მგონია, რომ შეუძლებელია. ბიოლოგიურად და ფსიქო-კულტურულად ქალი და კაცი სხვადასხვაა.
გენდერი კიდევ გულისხმობს, მიუხედავად ჩვენი სხვადასხვაობისა, მიუხედავად იმისა, რომ ქალი და მამაკაცი სრულიად სხვადასხვა დანიშნულებით არის მოვლენილი ამ სამყაროში, მათ ქონდეთ თანაბარი საშუალებები იმისათვის, რომ წაიწიონ წინ ცხოვრებაში, იყვნენ რეალიზებულები, დასაქმდნენ და ა.შ.
შეიძლება ვინმემ იკითხოს, სად ხედავთ ხელის შეშლას? ნუ დაგვავიწყდება რომ ქალებმა არა თუ სრული თავისუფლება, ხმის უფლებაც კი ბრძოლით მოიპოვეს სულ რაღაც 125 წლის წინ. ნუ დაგვავიწყდება ის, რომ სწორედ სუფრაჟისტები, ფემინისტები, ქალთა უფლებებისთვის მებრძოლები ერთი საუკუნეა იბრძვიან თანასწორობისთვის, მაგრამ საუკუნე საკმარისი დრო არ არის იმისათვის, რომ შეიცვალოს საზოგადოების მენტალიტეტი. მით უმეტეს ისეთ საზოგადოებებში, რომლებიც თეოკრატიულ, რელიგიურ საზოგადოებებს განეკუთვნებიან. რელიგიურად ქალს და მამაკაცს სრულიად განსხვავებული როლები აქვთ მიკუთვნებული და მეტიც, ზოგიერთ რელიგიაში ქალის როლი სრულიად დაკნინებულია.
აქედან გამომდინარე, მე არ მიკვირს ის, რაც ხდება დღეს საქართველოში. ის, რომ დღეს გვყავს გენდერის სპეციალისტები, ისმის საუბარი ქალთა უფლებებზე, ნიშნავს იმას, რომ საქართველო როგორც ევროპული დემოკრატიის ნაწილი, თანდათან იკავებს აქაც თავს ადგილს. თუ ვიტყვით იმას, რომ საქართველოში დღეს პრობლემა არ არის, ალბათ უნდა შევედაროთ ჩვენთან შედარებით დაბალგანვითარებულ და ტრადიციულ ქვეყნებს. კარგ მაგალითებს თუ ავიღებთ, ჩვენ გვაქვს პრობლემები.
- როგორ ფიქრობთ, როგორი უნდა იყოს წინასაარჩევნო პროგრამა და რა საკითხები უნდა იყოს მასში გაწერილი, რომ საინტერესო იყო ქალებისთვის და მათი გაძლიერების, მდგომარეობის გაუმჯობესების პერსპექტივა ჩანდეს. საერთოდ, თვლით თუ არა, რომ სხვადასხვა გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანს განსხვავებული მიდგომა სჭირდება და ეს საჭიროება პოლიტიკაში უნდა იგრძნობოდეს?
- რა თქმა უნდა, პოლიტიკური პარტიები ამითაც განვსხვავდებით ერთმანეთისგან, რომ სხვადასხვა საკითხებზე ვაკეთებთ აქცენტს პროგრამებში. საჭიროა მოხდეს პარტიის ხედვის დეკლარირება ქალთა საკითხებთან დაკავშირებითაც.
მე ვფიქრობ, რომ პარტიებს უნდა გვქონდეს ჩვენს პროგრამებში გაწერილი ქალთა საკითხები. მაგალითად ჩვენ, ახალ მემარჯვენეებს, სულ გვქონდა ამაზე აქცენტი და ვახდენთ რიგი საკითხების დეკლარირებას.
ჩვენ გარდა პროგრამაში შეტანილი საკითხებისა, სიის შედგენისასაც ვფიქრობთ ქალებზე და ამიტომ ჩვენს შიდაპარტიულ სიაში ყოველი მესამე ქალია.
მე არც ის მომწონს, როცა პარტიები ყოფენ თემებს იმის მიხედვით, რაზე შეიძლება ილაპარაკოს ქალმა და რაზე კაცმა. მე მგონია რომ ყველამ ერთად უნდა ვაკეთოთ მნიშვნელოვანი რამეები. ქალი სხვანაირად უდგება პრობლემების გადაწყვეტას, კაცი სხვანაირად და არავინ იცის, რომელია უფრო ეფექტური. მე მგონია, რომ სწორედ ქალებისა და კაცების თანამშრომლობით შეიძლება საუკეთესო ბალანსის და შუალედის მოძებნა, რომელიც პრობლემების საუკეთესოდ გადაჭრისთვის არის საჭირო.
- თქვენს თეზისებში, რომლის ნახვაზეც ამომრჩეველს ხელი არ მიუწვდება, მაგრამ რომელიც ჩვენ მოგვაწოდეთ და ერთგვარ პროგრამას წარმოადგენს, წერია რომ პარლამენტში მოსვლის შემთხვევაში იზრუნებთ არჩევნებში მაჟორიტარული ოლქების გაუქმებაზე და მხოლოდ პროპორციულ სიას დატოვებთ. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ შესაძლოა მაჟორიტარული ოლქები იყოს შანსი ქალი კანდიდატებისთვის, იბრძოლონ პარლამენტში მოსახვედრად, თუმცა, მეორეს მხრივ, ვიმყოფებით წინასაარჩევნო რეალობაში, როდესაც პარტიების სიებში ქალების მონაწილეობა გაზრდილი ნამდვილად არ არის. მაჟორიტარულ ოლქებშიც იშვიათი გამონაკლისების გარდა, კაცები აქტიურობენ. როგორ გგონიათ, როგორ უნდა მოიპოვონ ქალებმა ადგილი პოლიტიკაში? სად გადის ბრძოლის ხაზი?
- პროპორციული სისტემის შემოღება გულისხმობს იმას, რომ ქალს მეტი შანსი ექნება მოხვდეს პოლიტიკაში. რატომ ვერ ხდებიან ქალები მაჟორიტარი კანდიდატები? ვერ ხდება იმიტომ, რომ ბოლო წლების ქართული პოლიტიკა აგებულია იმაზე, რამდენი მაჟორიტარით შევლენ პარლამენტში მმართველი ძალები. ვინ არიან მაჟორიტარები? ის, ვინც დახარჯავს ბევრ ფულს ან ის, ვინც წარმოადგენს ძალოვან სტრუქტურებს და ამა თუ იმ ადგილას მის მიმართ არსებობს შიში.
ბრძოლის ამ წესებს იძულებულია დაეთანხმოს ოპოზიციაც და ძალას უპირისპირებს, ფულს და ამ ბრძოლაში ქალებისთვის ადგილები აღარ რჩება.
- თქვენს პროგრამულ განაცხადში ყურადღებას ამახვილებთ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის განმტკიცების აუცილებლობაზე. როცა პირადი ცხოვრების ამსახველი მასალები ახლანდელმა ხელისუფლებამ კომპრომატად სცადა გამოეყენებინა, მსხვერპლი სწორედ გენდერული ნიშნით აარჩია - საზოგადოებამ სხვადასხვა დროს ნახა ინტერნეტში ღიად განთავსებული პოლიტიკოსი ოპოზიციონერი ქალისა და ჰომოსექსუალი კაცის კადრები. პოლიტიკოსი ქალის შემთხვევაში ასევე კეთდებოდა აქცენტი მის მრავლობით კავშირებზე ოჯახური ურთიერთობის მიღმა და ა.შ., რაც საბოლოოდ მის რეპუტაციაზე არც ისე კარგად აისახა. თქვენ თუ ხედავთ ამ საქმეებში გენდერულ მოტივებს და საინტერესო იქნება თქვენი, როგორც პოლიტიკოსი ქალის მოსაზრება ამასთან დაკავშირებით: თუ არსებობს პოლიტიკური მორალი, რომელიც სხვადასხვა სტანდარტით მუშაობს იმის მიხედვით, მიემართება ქალ პოლიტიკოსს თუ კაცს?
- სამწუხაროდ, ჩვენ არ ვიცით, რომ მორალი მორალია და ის ერთია ქალისთვისაც და კაცისთვისაც. ჩვენ ადვილად ვიღებთ მაჩო პოლიტიკოსს, რომელიც ქორწინების მიღმა ურთიერთობებშია და ეს მას ადვილად ეპატიება.
საქართველოში რატომღაც უფრო მეტი აქცენტი კეთდება ქორწინებამდელ უმანკოებაზე, ვიდრე ოჯახის გაფრთხილებაზე.
თუკი მამაკაცები დაინახავენ, რომ მათ კარიერაში ხელს უშლით ღალატი, ოჯახის წევრების მიმართ არასწორი ქცევა, ისინიც დაფიქრდებიან იმაზე, როგორ მოიქცნენ. დღეს კაცები საზოგადოებისგან ამ წნეხს ვერ გრძნობენ. როცა მამაკაცი ქალს კლავს, თითქოს ქათამი მოუკლავს, როცა პირიქით, ეს განსაკუთრებული განხილვის საგანი ხდება.
- “განათლება და მეცნიერება წარმოადგენენ გადამწყვეტ ფაქტორებს თანამედროვე მსოფლიოში საქართველოს წარმატებისთვის” - ვკითხულობთ თქვენს პროგრამაში და იქვეა კონკრეტული გეგმა, თუ როგორ შეიძლება გახდეს არსებული განათლების სისტემა უკეთესი. წერთ ინკლუზიურ განათლებაზე, სამსაფეხურიანი სისტემის შემოტანას სკოლაში, განათლებისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტის გაზრდაზე, საგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტონომიურობაზე და ა.შ. თუმცა არაფერია ნათქვამი მაგალითად სექსუალურ განათლებასა და მის საჭიროებებზე, რომელიც შესაძლოა გოგონების გასაძლიერებლად ადრეულ ასაკში კარგი ბერკეტი ყოფილიყო, სამოქალაქო განათლებაზე, სასწავლო დაწესებულებების პოლიტიკური გავლენებისგან განთავისუფლებაზე, რელიგიური და ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ ადგილებში განათლების ხელმისაწვდომობასა და განათლების, როგორც ინტეგრაციისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტის სრულფასოვნად ამოქმედებაზე. როგორ ფიქრობთ, ამ საკითხების გვერდის ავლით შესაძლოა თანამედროვე, ქმედითი, ჯანსაღი განათლების სისტემის შექმნა?
- მე არ ვფიქრობ, რომ პროგრამა შეიძლება იყოს ასეთი დეტალური, მაშინ ის ძალიან დიდი და ნაკლებად წაკითხვადი იქნებოდა. მე მგონია, რომ განათლების ხელმისაწვდომობის პრობლემა უფრო წინა საუკუნის პრობლემაა და დღეს მშობლები დებენ ფულს იმ შვილის განათლებაში, რომლებიც უკეთ სწავლობენ და როგორც წესი, გოგონები უკეთ სწავლობენ. იმ შემთხვევაში, თუ დღესაც ხვდება ეს პრობლემები ანგარიშებში, ეს არის აზერბაიჯანელი მოსახლეობის გამო. ისინი მართლაც უფრო ხშირად აკეთებენ არჩევანს ბიჭის განათლების სასარგებლოდ და ქალებს ტოვებენ სახლის სამუშაოებისთვის.
ჩვენ აქტიურად ვართ ზოგადად ჩართული ეთნიკური უმცირესობების პოლიტიკაში ჩართვისთვის განკუთვნილ პროგრამებში, რასაც საერთაშორისო ორგანიზაციები აკეთებენ და ამ პროგრამების განხორციელებისას, ვხვდებით ხოლმე, რა გზები არსებობს სხვადასხვა ადგილებში მოსახლეობის გააქტიურებისთვის. მაგალითად ყარაჯალაში გვქონდა NIMD-თან ერთად ასეთი პროგრამა. გარდა ამ პროგრამებისა, რასაც ეთნიკური უმცირესობებისთვის ვაკეთებთ ხოლმე, არის ის, რომ მაგალითად საარჩევნო პროგრამებს ყოველთვის ვაკეთებთ მათ ენებზეც, რომ ხელმისაწვდომი იყოს.
- სახელმწიფო ბიუროკრატიაზე საუბრისას თქვენ აღნიშნავთ გაზრდილ ხარჯებს, მაღალ ხელფასებს, პრემიებს, დანამატებს, ძვირადღირებულ ავტომანქანებსა და საოფისე ტექნიკას, რაზეც ფულის დაზოგვა ალბათ შესაძლებელია და რაც მოქალაქეების კმაყოფილებასაც გამოიწვევდა, თუმცა არაფერს ამბობთ ქალისა და კაცის ანაზღაურებას შორის განსხვავებაზე, ასევე მაღალ თანამდებობებზე დაწინაურების უხილავ წესებზე, ქალების შევიწროებაზე გენდერული ნიშნით და ა.შ. როგორ ფიქრობთ, სახელმწიფომ რა უნდა გააკეთოს გარდა “ქამრების შემოჭერისა” იმისათვის, რომ აღმოფხვრას სახელმწიფო სტრუქტურებში გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციული გარემო და შექმნას ისეთი საკანონმდებლო ბაზა, რომელიც სხვა ტიპის სამსახურებში მომუშავე ქალებსაც დაიცავდა?
- არათანაბარი ანაზღაურება ნამდვილად არის პრობლემა, სწორედ ასეთი პრობლემების მოსაგვარებლად გვინდა ჩვენ, მაგალითად, კვოტირება, რასაც ვიცავთ პარტიაში[1]. შევხედოთ დღეს, როგორი პრაქტიკაა პოლიტიკაში. გამოჩნდა ქალი პოლიტიკაში, რომელმაც მიიქცია ყურადღება, როგორც ჭკვიანმა და გონიერმა. აქ ისეთივე პრინციპი მუშაობს, რაც ეკონომიკაშია. რაზეც იზრდება მოთხოვნა, იმის მოწოდება იმატებს. პოლიტიკური პარტია თავისი თავის მტერი ხომ არ არის, თუ დაინახავს რომ კონკრეტული ქალების საქმიანობა და იმიჯი მის რეიტინგს მაღლა წევს, ეცდება, რომ კიდევ დაიმატოს ქალები სიაში. თუმცა აქ მეორე პრობლემაც არის, ზოგადად ინტერესი ქალი პოლიტიკოსების მიმართ, ნაკლებია. ქალმა პოლიტიკოსმა თუ რაიმე საოცრება არ ქნა, ყურადღების მიქცევა გაცილებით უჭირს, ვიდრე კაცს. ამაში გარკვეულწილად მედიაც არის დამნაშავე, რომელიც ძირითადად სკანდალებზე ნადირობს. მედიას აინტერესებს უკვე ცნობილი ადამიანები და გაცნობის პროცესი ძალიან რთულად მიმდინარეობს. თუ ნავთი არ გადაისხი და ცეცხლი არ წაიკიდე, არავის აინტერესებ, ვერაფრით გამოჩნდები. მაგალითად ჩვენს პარტიაში იყო რამდენიმე წლის წინ ირინე ფრუიძე, რომელიც ახლა “ქართული ოცნების” სიის მეათე ნომერია, ის იყო პოლიტიკის ყველაზე გავლენიანი ჟურნალ “პოლიტიქსის” მიერ დასახელებული, როგორც პოლიტიკის ამომავალი ვარსკვლავი, რაც ცხადია ძალიან მნიშვნელოვანი ამბავი იყო იმ დროისთვის. მხოლოდ ორი მედია საშუალება დაინტერესდა მაშინ ამ ამბით.
- თქვენ ამბობთ, რომ პარტია აქტიურად ზრუნავს ქალების პოლიტიკაში მოყვანასა და მათ გაძლიერებაზე, მეორეს მხრივ, შეხვედით კოალიციაში, რომლის პირველ ოცეულში ერთი ქალიც კი არ მოიძებნება. ხომ არ ფიქრობთ, რომ თქვენი განცხადებები და ქმედება ურთიერთგამომრიცხავია.
- ჩვენ მართლაც ბევრს ვაკეთებთ ქალების გაძლიერებისთვის, გვაქვს პარტიის ქალთა ორგანიზაცია, როგორც უკვე გითხარით, ჩვენს შიდა სიაში ყოველი მესამე არის ქალი, მაგრამ ეს ყველაფერი არ გვგონია, რომ საკმარისია. რაც შეეხება ახლანდელ მდგომარეობას, პარტია არის ბლოკში, სადაც ყველა წევრისთვის არ არის სათანადოდ მნიშვნელოვანი ქალთა საკითხები, დროც ბევრი აღარ არის დარჩენილი და იმ პროგრამაში, რომელსაც ბლოკი გააკეთებს, მთავარი აქცენტი გაკეთდება უსაფრთხოებასა და ეკონომიკაზე. მეტი დრო რომ ყოფილიყო, აუცილებლად დავაყენებდით ქალთა საკითხებსაც, თუმცა ის რეალობა, რომელშიც ახლა გვიწევს ყოფნა, ერთგვარი ილუსტრაციაა იმ პრობლემის, რომ პოლიტიკა მაინც კაცების საქმედ აღიქმება. ამ რეალობის ასახვაა ის, რომ ბლოკის სიაში ვიხილეთ “12 განრისხებული მამაკაცი”, როგორც ჩვენ ამაზე ვხუმრობთ.
- შეიძლება ვთქვათ, რომ პოლიტიკოსები ქალთა საკითხებს ადვილად წირავენ სხვადასხვა მოლაპარაკებისას?
- სამწუხაროდ ასე გამოვიდა, ჩვენ მოგვიწია დაგვეთმო ქალთა საკითხები ბლოკში შესვლისთვის. ბოლო პერიოდში ჩვენ აქტიურად ვამბობდით, რომ მნიშვნელოვანი იქნებოდა პროდასავლური პოლიტიკური ძალების გაერთიანება და ამიტომაც შევედით ამ ბლოკში, რომელმაც ქალებს და მათ შორის საკმაოდ ანგარიშგასაწევ პოლიტიკოსებს სათანადო ადგილი არ დაუთმო. მაგრამ ახლა, როცა მომძლავრებულია პრორუსული ძალები, როცა ქვეყნის უსაფრთხოება შეიძლება დადგეს საფრთხის ქვეშ, გადავწყვიტეთ, რომ ასეთი გადაწყვეტილება უნდა გაგვეკეთებინა. მეორეს მხრივ, თუ ჩვენ ვლაპარაკობთ ბლოკში შემავალი ძალების პროდასავლურობაზე, ალბათ აუცილებელია ქალებს ქონდეთ სათანადო ადგილი, რასაც დასავლური კულტურა და ღირებულებები გულისხმობს, რომ ქალები არ უნდა იყვნენ მეორეხარისხოვან ადგილებზე. მე იმედი მაქვს, რომ ბლოკი შევა პარლამენტში და ამაზე მუშაობის გაგრძელებას მე პირადად ვაპირებ, არჩევნების შემდეგაც.
შენიშვნები:
[1] შიდა პარტიულ სიაში „ახალ მემარჯვენეებს“ ყოველი მესამე ქალი ჰყავთ, თუმცა რადგან არჩევნებისთვის ბლოკში „პაატა ბურჭულაძე - სახელმწიფო ხალხისთვის“ გაერთიანდნენ, ბლოკის პარტიული სიით არიან წარდგენილები, სადაც გენდერული კვოტა არათუ დაცული არ არის, არამედ პირველ 20-ულში ერთი ქალიც არ ფიგურირებს. ამ ეტაპზე ბლოკში მიმდინარე ცვლილებების გამო, ეს სურათი შესაძლოა შეიცვალოს.